فاس

فاس به‌عنوان پایتخت معنوی و فرهنگی مراکش جادو می‌کند؛ جایی که مدینه‌ی فاس‌ال‌بالی با ۹۰۰۰ کوچه (بزرگ‌ترین منطقه‌ی شهری عاری از خودرو در جهان) تمدن اسلامی قرون وسطی را حفظ کرده، حوضچه‌های رنگرزی دباغی شوآرا رنگ‌های زنده را بر چشم‌انداز تپه‌ها می‌پاشند و الاغ‌هایی که بار کالاها را بر دوش دارند از گذرگاه‌هایی عبور می‌کنند که در طول ۱۲۰۰ سال دست‌نخورده باقی مانده‌اند، در حالی که صنعتگران همان‌گونه که نیاکانشان می‌کردند مس را می‌کوبند و ابریشم می‌بافند. این شهر سوم مراکش (با جمعیتی حدود ۱.۲ میلیون نفر) که در سال ۷۸۹ میلادی تأسیس شد، همچنان قلب فکری این پادشاهی است—دانشگاه القرویین (تأسیس در سال ۸۵۹، قدیمی‌ترین دانشگاه فعال جهان) قرن‌ها به دانشمندان آموزش داده است، مدارس قرآنی در مدارس دینی (مدرسه) باشکوه تدریس می‌کنند، و اشرافیت فاسی سنت‌های ظریف را در ریاض‌های کاخ‌مانند حفظ می‌کنند. مدینه‌ی فاس البالی (یونسکو، جمعیت ۱۵۶٬۰۰۰ نفر در داخل دیوارها زندگی می‌کنند) غرق‌کننده است: گم شدن در ۹۴۰۰ گذرگاه که هیچ نقشه‌ای برای آن کافی نیست، اجتناب‌ناپذیر است و برای راهیابی از دروازه کاشی‌کاری‌شده آبی باب بوجلود به گنجینه‌های پنهان—ظروف سنگی مدور دباغی شوآرا که در آن دباغان تا زانو در رنگ‌های آغشته به فضولات کبوتر ایستاده‌اند (مشاهده از فروشگاه‌های تراس)—ضروری است، کاشی‌های موزاییکی فواره نجّارین، و چشم‌انداز غروب از مقبره‌های مرینی بر فراز دریایی از پشت‌بام‌های مدینا.

با این حال فاس به کسانی پاداش می‌دهد که آشوب را می‌پذیرند: سُک‌های سفالگری، سرامیک‌های دست‌نقاشی‌شده می‌فروشند، فلزکاران برنج را برای ساختن چراغ‌ها می‌کوبند، و کاروان‌سرای‌های پنهان میزبان بافندگان قالی هستند. کاشی‌کاری‌های زلیج هندسی مدرسه الاترين (~۲۰ MAD ) شگفت‌انگیز است. فرهنگ غذایی آن، آشپزی فاسی را جشن می‌گیرد: پاستیلا (پای شیرین/نمکی کبوتر)، مشوی (گوشت بره بریان‌شده آهسته)، و هسته زیتون دودی‌شده با سبزیجات معطر.

درهای طلایی کاخ سلطنتی می‌درخشند (فقط نمای بیرونی)، در حالی که مِلا (محله یهودیان) کنیسه‌ها و گورستان‌ها را حفظ کرده است. فاس با فضای اصیل قرون وسطایی، راهنمایان پافشاری که به دنبال کمیسیون هستند، و غرق‌شدن در محرک‌های حسی (بوی معروف چرم در دباغی‌ها)، شدیدترین تجربه مدینه‌ی مراکش را ارائه می‌دهد.